Boşanma: Birbirinden ayrılan iki yolun sessiz adaleti.

1. Bir Hikâyenin Dağılması, İnsanın Kendisiyle Kalması

Boşanma, bir imzanın ötesinde; iki insanın birlikte kurduğu dünyanın sessizce çözülmesidir. Aynı sofradan, aynı pencereden, aynı umuttan büyüyen iki hayatın, artık farklı rüzgârlara teslim olduğunun kabulüdür. Kimi zaman bir tartışmanın, kimi zaman bir suskunluğun sonunda gelir. Ama her durumda boşanma, iki insanın kendine söylediği şu cümlenin ağırlığını taşır:
“Biz artık birbirimizi geliştirmiyor, birbirimizi yaralıyoruz.”

Bu kabul kolay değildir. Çünkü insan, ayrılıklardan çok, alışkanlıklara tutunur. Evi, eşyaları, duvarların gölgesine sinmiş sesleri, eski bir gülüşün izi bile bırakmaz insanı. Fakat boşanma, bütün bu alışkanlıkların arkasına saklanmış tükenmişliği ortaya çıkarır. İki insanın aynı adreste yaşayıp farklı dünyalarda kaybolduğunu itiraf ettirir.

2. Adaletin Doğası: Kimsenin Yanmadan Çıkmadığı Bir Süreç

Boşanma, hukukun belki en insani, en kırılgan alanıdır. Çünkü mahkeme dosyalarında ad olarak görünen kişiler, aslında iki ayrı kalp, iki ayrı geçmiş, iki ayrı kırgınlıktır. Yasanın dili soğuktur; ama boşanmanın asıl yükü insanların omuzundadır.

Hakim karar verir; fakat asıl karar çok daha önce verilmiştir. Bir evin içindeki sessizlik, bir bakışın ağırlaşması, bir cümlenin yarım kalması, bir gecenin artık paylaşılmaması… Bunlar, hukukun göremeyeceği ama insanın hayatını bölen kararlardır.

Boşanma sürecinde adalet, “kimin haklı olduğuna” değil, “kimsenin daha fazla ezilmemesi gerektiğine” dayanır. İntikamı değil, ayrışmanın insanca gerçekleşmesini gözetir. Çünkü boşanmanın amacı, kırıklığı büyütmek değil; yarayı temizleyerek yeni bir başlangıcın önünü açmaktır.

3. Suçlu Arama İhtiyacı: İnsanın Kendi Yaralarını Başkasına Yükleme Çabası

Boşanmada insanlar çoğu zaman bir suçlu arar. Çünkü acının yönünü bilmek, onu taşımayı kolaylaştırır. Oysa çoğu evlilik, suçlu yüzünden değil; yorulmuşluk, tükenmişlik, konuşulamayan gerçekler ve ertelenmiş hayaller yüzünden biter.

Kimse yanlış başlamaz bir evliliğe. Ama insanlar değişir, hayat değişir, zaman değişir. Değişmeyen tek şey, değişimin kendisidir. Bu yüzden boşanma, bir mahkûmiyet değil; bazen iki insanın birbirini daha fazla incitmemek için attığı en doğru adım olabilir.

Kimseyi suçlayamıyorsan, süreç daha da ağır gelir. Çünkü insan acısına bir sorumlu tayin edemediğinde, kendi içindeki boşlukla baş başa kalır. Fakat bu yüzleşme, iyileşmenin de başlangıcıdır:
“Her şey yanlış gitmiş olabilir, ama hayat bitmedi.”

4. Çocuklar: En Sessiz Tanıklar, En Derin Yaralar

Çocuklar bu hikâyenin en kırılgan tarafıdır. Çünkü onlar ayrılığın sebebi değil, sonucudur; ama en çok onlar etkilenir. Bu yüzden boşanma sürecinde en önemli ahlaki yükümlülük, çocukların huzurunu korumaktır.

Çocuk, anne-babasıyla olan ilişkiyi bir hiyerarşiyle değil, bir güven alanıyla yaşar. Boşanma, o güven alanını sarsar. Bu nedenle ebeveynlerin en büyük sorumluluğu, çocuğu taraf olmaya zorlamamak,
birbirini kötülememek,
çocuğun sevme özgürlüğünü elinden almamaktır.

Çocuk, annesini de babasını da sevebilir; bu onun en doğal hakkıdır. Boşanma, bu hakkı yok saymamalıdır.

5. Yeni Hayat: Biten Bir Hikâyenin İçinden Doğan Sessiz Umut

Boşanma, bitti sanılan bir hayatın ardından gelen yeni bir başlangıçtır. İnsanı özgürleştirir, hafifletir, yeniden kurar. Çünkü bir ilişki biter; ama hayat hiçbir zaman tek bir kişiyle sınırlı değildir.

Boşanmanın ardından gelen yalnızlık, ilk başta bir boşluk gibi görünür. Oysa bu boşluk, insanın kendini yeniden inşa edeceği bir alandır. Yalnızlık, bazen bir yıkım değil; bir öğretmendir. Kişi, önce kendine döner; kendi yaralarını görür, kendi gücünü fark eder.

Zaman geçtikçe, insan şunu anlar:
Bazı bitişler, insanın kendine açtığı yoldur.
Evlilik bitmiştir; ama insanın değeri, umudu, geleceği bitmemiştir.